جوانه گیاهان مختلف، از گندم و ماش گرفته تا عدس و نخود، و خواص بی‌نظیر آنها از قدیم در ایران شناخته شده بوده‌اند. با پیشرفت علم تغذیه و توصیه متخصصان به خوردن این ماده غذایی قدرتمند، محبوبتر نیز شده‌اند. امروزه، در اکثر سوپرمارکت‌ها، جوانه گندم و ماش پیدا می‌شود. شما می‌توانید آنها را به سالاد خود اضافه کنید تا خیلی ساده و خوشمزه، از خواص جوانه ها بهره ببرید. در ادامه با مبیت همراه باشید تا بیشتر با خواص فوق العاده جوانه‌ها آشنا شوید.
جوانه چیست؟
اصطلاح “جوانه” به گیاهان در شرف سبز شدن حبوبات، غلات و مغزیجات گفته می‌شود. این جوانه‌ها باید قابل خوردن باشند. برخی از متداولترین انواع جوانه‌ها عبارتند از جوانه گندم، ماش، عدس، نخود، آلفا آلفا، بروکلی و شبدر. برخی از محصولات خوشمزه و مقوی از همین جوانه ها تولید می‌شوند. برای مثال، ماده اصلی سمنو و کماج سهن، جوانه گندم است.
در نظر داشته باشید که برخی از ارزش‌های تغذیه ای جوانه‌ها در صورت حرارت دیدن، از دست می‌روند و بهتر است آنها را به صورت خام مصرف کنید. با این وجود، افرادی که از لحاظ سلامتی جز گروه پرخطر دسته‌بندی می‌شوند، باید جوانه ها را قبل از مصرف به خوبی بپزند تا ریسک مسمومیت غذایی را کاهش دهند. افراد پرخطر عبارتند از زنان باردار، کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، خردسالان و سالمندان. در ادامه به خواص این ماده ارزشمند خواهیم پرداخت.
1. وزن نرمال
اگر به دنبال کاهش وزن یا تثبیت وزن فعلی خود هستید، بیشتر از حبوبات و سبزیجات جوانه زده مصرف کنید زیرا کالری کم (یا حتی خیلی کمی) دارند. برای مثال، یک پیمانه جوانه عدس 82 کالری و یک پیمانه جوانه آلفا آلفا تنها 8 کالری دارد. از آن مه‌متر، با وجود کالری پایین، جوانه ها، مواد مغذی زیای به بدن می‌رسانند و ارزش غذایی بالایی دارند.
تمامی خواص تغذیه ای و طبی جوانه‌ها از ویتامین‌ها، مواد معدنی و ترکیبات ارگانیک موجود در آنها نشات گرفته است. جوانه‌ها حاوی مقادیر قابل توجهی پروتئین، فیبر خوراکی، ویتامین کا، فولات، اسید پانتوتنیک، نیاسین، تیامین، ویتامین سی، ویتامین آ، و ریبوفلاوین هستند. در زمینه مواد معدنی نیز جوانه‌ها دارای زینک، منیزیوم، آهن و کلسیم هستند. علاوه بر این ترکیبات، جوانه‌ها ممکن است منبع غنی از آنزیم‌ها هستند که برای سلامتی ضروری به شمار می‌روند.
2. بهبود گوارش
یکی از بهترین ویژگی‌های جوانه‌ها، وجود تعداد زیادی آنزیم در آنهاست. این آنزیم‌ها می‌توانند فرآیندهای متابولیک مختلف و واکنش‌های شیمیایی بدن را بهبود ببخشند، مخصوصا در مورد گوارش. آنزیم‌ها از اجزای اصلی فرآیند گوارش هستند و می‌توانند به تجزیه موثر غذا و افزایش جذب مواد مغذی در دستگاه گوارش کمک کنند. بعلاوه، فیبر خوراکی موجود در جوانه‌ها با حجم دادن به مدفوع، باعث عبور آسان آن از دستگاه گوارش می‌شود و عملکرد گوارشی را بهبود می‌بخشد. به همین دلیل، اگر از یبوست رنج می‌برید، حتما جوانه ها را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
3. جلوگیری از کم خونی
کم خونی یک کلمه فنی برای کمبود برخی از موادمغذی خاص است. یکی از دلایل معمول کم خونی، کمبود آهن است که به دلیل مصرف ناکافی غذاهای حاوی آهن اتفاق میفتد و بدن نمی‌تواند هموگلوبین کافی بسازد (هموگلوبین به گلبولهای قرمز خون اجازه میدهد تا اکسیژن رسانی کنند). کم خونی باعث خستگی، عدم تمرکز، حالت تهوع، احساس سبکی سر و اختلالات شکمی می‌شود. اگر به سلول‌های خونی خود، آهن کافی برسانید، می‌توانید باعث بهبود جریان گردش خون در بدن خود شوید و با افزایش اکسیژن رسانی به اندام‌های بدن، عملکرد آنها را بهبود ببخشید.
4. سلامت قلب
جوانه‌ها منبعی غنی از اسیدهای چرب امگا 3 هستند، به خصوص آلفا لینولنیک اسید که یک اسید چرب ضروری است. رژیم های غذایی که سرشار از امگا3 باشند، ممکن است تری گلیسیرید خون را کاهش دهند و HDL یا کلسترول خوب را افزایش دهند (البته شواهد این ادعا یکپارچه نیستند). جوانه‌ها سرشار از آنتی اکسیدان و امگا 3 هستند. بعلاوه، اسیدهای چرب امگا 3 خواص ضدالتهابی دارند و می‌توانند استرس سیستم قلبی عروقی را کاهش دهند. پتاسیم موجود در این جوانه‌ها ممکن است به کاهش فشار خون نیز کمک کند. پتاسیم ماده‌ای برای گشاد کردن رگ به شمار می‌رود و می‌تواند گرفتگی در عروق و رگهای خونی را آزاد سازد. در نتیجه، گردش خون و اکسیژن رسانی افزایش پیدا میکند و لخته سازی کاهش یافته و ریسک تصلب شرایین، حمله قلبی و سکته مغزی را نیز کاهش میدهد.
5. جلوگیری از نقص لوله های عصبی
نقص لوله های عصبی یکی از متداولترین عوارض کمبود فولات است و این عضو گروه ویتامین های ب به شدت برای خانم های باردار ضروری است. جوانه‌ها مقادیر زیادی فولات دارند و بنابراین می‌توانند از جنین در برابر عوارض و مشکلات تراژیک احتمالی، محافظت کنند.
6. تقویت سیستم ایمنی
چندین عامل باعث می‌شوند تا جوانه‌ها یک تقویت کننده قدرتمند برای سیستم ایمنی به حساب بیایند. ویتامین سی موجود در آنها یک محرک قوی گلبولهای سفید خون است تا بتوانند در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها از بدن محافظت کنند. بعلاوه، هر چه جوانه بیشتر سبز شود، ویتامین آ موجود در آن تقریبا 10 برابر می‌شود. ویتامین آ خواص ضدالتهابی متعددی دارد که می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند.
7. مراقبت از چشم
ویتامین آ با بهبود سلامت چشم در ارتباط است. ویتامین سی نیز یک عامل آنتی اکسیدانی است که می‌تواند از سلول‌های چشم در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت کند. از این نظر، جوانه‌ها مممکن است در پیشگیری از آب سیاه، آب مروارید و دژانسیون ماکولا موثر باشند.
8. بهبود تبخال
تبخال، موقعیتی آزار دهنده، دردناک و ناخوشایند است که اگر کسی به آن مبتلا شد، تا آخر عمر همراه فرد است و هر از گاهی عود میکند. نوعی آمینواسید خاص به نام لیزین وجود دارد که جلوی رشد تبخال را میگیرد و می‌تواند آن را درمان کند. این آنزیم به وفور در جوانه‌ها موجود است.
احتیاط
اگر چه خوردن جوانه خام، بهتر از پخته شده آن است ولی جوانه خام ممکن است موجب بروز بیماریهای باکتریایی ناشی از غذا نظیر ایکولای یا سایر بیماریهای عفونی جدی شود. پس دقت کنید که جوانه را از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنید و قبل از سرو، آنها را به دقت بشویید. اگر مراقب این موارد باشید، می‌توانید با خیال راحت جوانه را میل کنید و از خواص بی‌نظیرش بهره ببرید.
